AI-model wil menselijk gedrag voorspellen

Kunstmatige intelligentie (AI) in de vorm van taalmodellen lijkt steeds beter in staat menselijk gedrag te repliceren. Maar kunnen dergelijke AI-modellen ook menselijke beslissingen voorspellen? Een internationaal onderzoeksteam van het Institute for Human-Centered AI van het Helmholtz Zentrum München onderzocht dit en ontwikkelde het nieuwe taalmodel Centaur.

Het team gebruikte een open-source taalmodel van Meta AI als basis. Vervolgens programmeerden de onderzoekers de Centaur AI met behulp van gegevens uit 160 psychologische experimenten. Zo'n 60.000 proefpersonen kregen taken voorgeschoteld zoals het classificeren van objecten of het nemen van beslissingen bij het gokken.

Tien miljoen beslissingen als AI-training

In totaal bevat de dataset voor Centaur meer dan tien miljoen beslissingen. De AI is getraind met 90 procent van de uitkomstgegevens. De uitkomsten van de overige tien procent bleven onbekend. De onderzoekers gebruikten deze gegevens vervolgens om hun nieuwe taalmodel te testen: zou Centaur het gedrag van de proefpersonen kunnen voorspellen?

Het resultaat: het AI-model kon de daadwerkelijke beslissingen voorspellen met een nauwkeurigheid tot wel 64 procent. Cenatur bleef goede resultaten leveren, zelfs toen de proefopstelling licht werd aangepast – dat wil zeggen, toen het gevraagd werd voorspellingen te doen over situaties waarvoor het niet specifiek was getraind.

"Bedrijven gebruiken AI om onze voorkeuren te voorspellen"

Het nieuwe aan Centaur is dat AI kan worden toegepast op "gedragsdata", zegt Clemens Stachl, directeur van het Instituut voor Gedragswetenschappen en Technologie aan de Universiteit van St. Gallen. "Dit werd bereikt door de resultaten van klassieke besluitvormingsexperimenten te vertalen naar taal."

AI-modellen zoals Centaur zouden ook buiten de sociale en gedragswetenschappen kunnen worden toegepast, zegt Stachl. "Bijvoorbeeld overal waar menselijk gedrag geanalyseerd en voorspeld moet worden, zoals bij het winkelen, in het onderwijs of in het leger."

De gedragswetenschapper acht praktische toepassing voor de hand liggend, aangezien dit soort AI-modellen door de industrie zijn ontwikkeld. Centaur maakt bijvoorbeeld gebruik van de basisarchitectuur van Google en de vooraf getrainde basis van Meta.

We kunnen ervan uitgaan dat grote technologiebedrijven al vergelijkbare modellen gebruiken om ons besluitvormingsgedrag en onze voorkeuren te voorspellen, bijvoorbeeld bij het online winkelen of op sociale media.

Stachl noemt het taalmodel ChatGPT en het socialemediaplatform TikTok als voorbeelden. "Deze modellen zijn erg goed geworden. Denk bijvoorbeeld aan hoe goed TikTok video's suggereert om gebruikers zo lang mogelijk in de app te houden."

"Overschat de resultaten van de Centaur-studie niet"

Andere deskundigen verwachten dat het nog wel even zal duren voordat AI-toepassingen zoals Centaur buiten laboratoria worden gebruikt.

De psychologische tests die gebruikt werden om de AI te trainen, bestreken slechts een klein deel van het menselijk gedrag, zegt Markus Langer, hoofd van de afdeling Arbeids- en Organisatiepsychologie aan de Universiteit van Freiburg. "Dat zegt niet veel over het voorspellen van 'natuurlijk' of 'alledaags' menselijk gedrag."

Hij ziet het grootste risico van dit soort onderzoek in de overinterpretatie van de resultaten – in de trant van: 'Wauw, nu kunnen we eindelijk menselijk gedrag nauwkeurig voorspellen.' Dat is simpelweg nog niet het geval, zegt Langer. Je moet je ook afvragen of de nauwkeurigheid van Centaurs voorspellingen, zo'n 64 procent, wel echt als "goed" kan worden beschouwd.

Zou AI überhaupt menselijk gedrag kunnen interpreteren?

Het Centaur-model en de resultaten van het onderzoek moeten in de eerste plaats worden opgevat als een bijdrage aan fundamenteel onderzoek, aldus gedragswetenschapper Stachl. Dergelijke modellen zouden in principe kunnen bijdragen aan het oplossen van complexe maatschappelijke uitdagingen, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg.

Tegelijkertijd bestaat het risico dat we hierdoor steeds voorspelbaarder worden en in een vorm van digitale afhankelijkheid of zelfs 'digitale slavernij' terechtkomen", vervolgt Stachl. Hij voegt eraan toe dat ons dagelijks mediagebruik en gebruik van digitale technologieën elke dag nieuwe gedragsgegevens opleveren, die bijdragen aan de verdere verbetering van dergelijke modellen.

Voor de gedragswetenschapper is de omgang met deze technologie een vraag die "onze samenleving als geheel moet beantwoorden. In dit opzicht zal de wetenschap, maar vooral juristen en politieke besluitvormers, in de toekomst voor grotere uitdagingen komen te staan."