Congolese arts Jean Kaseya: "We lopen een groot risico dat de pandemie in Afrika ontstaat."

De ineenstorting van USAID, de Amerikaanse hulporganisatie en 's werelds grootste donor, samen met de terugtrekking van fondsen uit andere Europese landen, heeft Afrika in een spiegel geplaatst en de mate van afhankelijkheid van buitenlandse hulp, met name in de gezondheidszorg, weerspiegeld . Nu luiden de bezuinigingen een nieuw tijdperk in, waarin Afrikaanse regeringen gedwongen worden hun prioriteiten te herdefiniëren, aldus de Congolese arts Jean Kaseya, directeur van de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) van de Afrikaanse Unie.

Voor Kaseya (Kinshasa, 54), net als voor veel Afrikaanse experts en leiders, is deze crisis een kans om afstand te nemen van externe agenda's . Hij is optimistisch, maar beseft ook dat de gevolgen op korte termijn al catastrofaal zijn. "De plotselinge bezuinigingen zijn een slechte beslissing van westerse landen, omdat ze niet voorbereid zijn op de transitie", zei hij tijdens de jaarlijkse conferentie van de Mo Ibrahim Foundation, afgelopen weekend in Marrakesh. Hij waarschuwt dat het gebrek aan middelen voor gezondheidszorg het risico op een nieuwe pandemie vergroot, die dit keer in Afrika ontstaat.

Vraag: Het Westen heeft de kraan van ontwikkelingshulp dichtgedraaid. Er zijn schattingen dat miljoenen levens verloren zullen gaan, maar in Afrika wordt dit ook gezien als een kans om onafhankelijk te worden van de buitenlandse agenda. Is dit realistisch?

Antwoord: In een crisis kun je ervoor kiezen om te huilen, maar je kunt er ook voor kiezen om het als een kans te zien. Afrika wordt zwaar getroffen door de bezuinigingen op ontwikkelingshulp, maar vooral door de plotselinge beslissing. In Afrika betaalt tussen de 30% en 40% van de bevolking hun gezondheidszorg uit eigen zak omdat ze geen ziektekostenverzekering hebben. De tweede bron van financiering voor de gezondheidszorg is externe steun. Deze is cruciaal omdat het cruciale programma's financiert, met name voor hiv , tuberculose, malaria en geestelijke gezondheid en de gezondheid van kinderen. De [Afrikaanse] regeringen hebben besloten deze programma's uit te besteden.

V. En wat financieren Afrikaanse regeringen?

A. De derde financieringsbron is de nationale begroting. Deze werd deels gebruikt om de salarissen van gezondheidswerkers te betalen, maar droeg niet bij aan investeringen in het zorgstelsel.

P. Totdat de bezuinigingen kwamen.

A. De bezuinigingen waren abrupt, maar het gevoel dat het hulpsysteem ten einde liep, werd steeds sterker. Het startpunt voor mij waren de uitbraken van de apenpokken en het Marburgvirus. Ik zag dat sommige van onze partners, die zich eerder proactief hadden gemeld om steun te bieden, dat niet deden.

V. Hoe kan Afrika het donortekort opvullen?

A. We hebben nog steeds middeninkomenslanden die minder dan 5% bijdragen aan hun gezondheidszorg en meer zouden kunnen doen. We moeten het geld dat we aan gezondheidszorg besteden, maximaliseren. De Democratische Republiek Congo heeft bijvoorbeeld besloten om 2,5% van de salarissen van burgers aan de gezondheidszorg te besteden. In Zuid-Afrika besloten ze een belasting op tabak en suiker te heffen. Gezondheidszorg was niet de prioriteit van veel regeringen, die wel andere sectoren financierden, waaronder het leger. Maar nu moeten we zeggen: laten we een deel van de middelen heralloceren naar gezondheidszorg. Uit mijn gesprekken met staatshoofden maak ik op dat er beweging is in Afrikaanse landen.

V. Er zijn echter landen, zoals Kenia, waar belastingen tot hevige protesten hebben geleid onder de jongere, meer hopeloze generatie.

A. Het kan geen top-downbeslissing zijn. Mensen moeten betrokken worden en weten dat het geld dat bijvoorbeeld door suikerbelasting wordt opgehaald, gebruikt zal worden voor de gezondheidszorg. We moeten de bevolking bij het beheer betrekken; we kunnen niet doorgaan met het slechte bestuur dat we in Afrika hadden. De bezuinigingen op hulp laten zien dat we ons bestuur moeten verbeteren. We moeten corruptie en fraude bestrijden en het weinige geld dat we nog van externe partners ontvangen, optimaal benutten; we hebben niet meer dan 30% van wat we aan buitenlandse hulp ontvangen nodig.

V. Wat bedoelt u met het verbeteren van bestuur?

A. Wanneer de ministers die we ontmoeten, gevraagd worden naar de benodigde zorg, kunnen de meesten van hen deze vraag niet beantwoorden, omdat externe partners hen vertellen: "We hebben geld voor u." Dat is het probleem. Sommige landen kregen te horen: "Maak je geen zorgen over het vaccin of hiv. We moeten het systeem heroverwegen en investeren in de gezondheidszorg." En dan moeten wij onze partners vertellen: "Als u naar mijn land wilt komen om te investeren of ondersteuning te bieden, sluit u dan aan bij mijn visie."

Sommige landen kregen te horen: maak je geen zorgen over het vaccin, of over hiv. We moeten het systeem heroverwegen en investeren in gezondheid.

V. Dat is op de middellange termijn, maar terwijl belangrijke behandelingen, bijvoorbeeld antiretrovirale middelen, worden stopgezet.

A. Dat is duidelijk. In Zuid-Afrika bijvoorbeeld handelt de overheid niet snel genoeg, en in dit vacuüm zullen veel mensen enorm lijden.

V. Er wordt veel gesproken over de volgende pandemie. Vergroten financieringstekorten en de klimaatcrisis het risico?

A. We lopen een aanzienlijk risico op een pandemie die in Afrika ontstaat. Ten eerste zien we een toename van 41% in uitbraken tussen 2022 en 2024 in Afrika. En zelfs in 2025 zal het eerste kwartaal verdubbelen ten opzichte van 2024. Apenpokken, cholera, Marburg, ebola, mazelen...

V. Waaraan schrijft u dit toe?

A. De eerste reden is het gebrek aan basisproducten. We hebben geen medicijnen, geen vaccins, geen diagnostiek. De tweede reden is het gebrek aan voldoende personeel. De derde reden is het ontbreken van een digitaal systeem, want als landen en regio's niet met elkaar verbonden zijn, weet je niet wat er gebeurt. Als er ergens een uitbraak is, maar je hebt de informatie, kun je die indammen en het begin van een pandemie vertragen. Maar als je het niet weet, zal deze uitbraak voortduren.

V. Hebben we dan niets geleerd van de COVID-pandemie?

A. Naarmate uitbraken toenemen, blijven we afhankelijk van medische producten uit andere landen. En door de bezuinigingen op hulp kunnen we steeds minder essentiële producten kopen en onze zorgverleners minder betalen, en zo stevenen we af op een pandemie. Daarom versnellen we het lokale productieprogramma voor diagnostiek, vaccins en behandelingen.