De manier waarop gorilla's met elkaar omgaan, helpt ons om menselijke vriendschap te begrijpen.

'Titus', een zilverrug-berggorilla, had een moeilijke jeugd. Hij verloor zijn vader en vele andere leden van de groep door stropers, en zijn moeder stierf toen hij pas vier jaar oud was. Al op 15-jarige leeftijd werd hij de dominante man van zijn groep. Hij had een ongewone leiderschapsstijl en was buitengewoon vriendelijk en kalm. Dit karakter maakte hem erg aantrekkelijk voor vrouwen en droeg bij aan zijn dominantie binnen de groep gedurende 20 jaar, tot aan zijn dood in 2009.

'Cantsbee', ook een zilverrug, leidde haar groep 22 jaar lang - de langste periode van dominantie ooit gemeten - en kreeg minstens 28 nakomelingen. Hij stond bekend om zijn autoritaire, maar toch vredelievende karakter. Hij begon zelden gevechten en nam er ook niet aan deel. Wel beschermde hij anderen snel en loste hij conflicten binnen de groep op.

Titus en Cantsbee zijn twee van de 164 wilde berggorilla's in het Volcanoes National Park in Rwanda. Ze worden al meer dan twintig jaar gevolgd door onderzoekers van het Dian Fossey Gorilla Fund en de universiteiten van Exeter en Zürich. Wetenschappers wilden onderzoeken hoe het sociale leven hun gezondheid beïnvloedde. Hun werk, maandag gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) , toont aan dat de context een aanzienlijke invloed heeft op de fysieke conditie. Het onderhouden van banden en vriendschappen kent complexe voor- en nadelen, die afhangen van de grootte van de groep en het geslacht van de individuen.

Vriendelijke vrouwtjes in kleine groepen werden bijvoorbeeld niet zo vaak ziek, maar kregen minder nakomelingen. De vrouwtjes in grotere groepen werden daarentegen vaker ziek, maar hadden een hoger geboortecijfer. Mannen met sterke sociale banden werden vaker ziek, maar raakten minder vaak gewond bij gevechten. De bevindingen kunnen verklaren waarom sommige individuen van verschillende soorten, waaronder mensen, minder sociaal zijn dan anderen.

"Veel sterke sociale relaties hebben is vaak heel goed, maar soms ook niet", zegt Robin Morrison, hoofdauteur van het artikel en senior onderzoeker aan de Universiteit van Zürich. Uit ons onderzoek bleek bijvoorbeeld dat sterke en stabiele sociale banden over het algemeen verband houden met minder ziekte bij vrouwelijke gorilla's, maar met meer ziekte bij mannetjes. "We weten niet zeker waarom dit gebeurt", vervolgt hij, "maar het lijkt er niet op dat sociaal contact simpelweg leidt tot een verhoogd risico op ziekte."

Volgens Morrison is het mogelijk dat mannetjes meer energie besteden aan hechte sociale relaties, omdat ze vrouwtjes en hun nakomelingen moeten verdedigen. De stress die hierdoor ontstaat, kan hun immuunsysteem aantasten.

Het onderzoek richtte zich op de sterkte van de belangrijkste sociale banden van elke gorilla en hun integratie in de groep, evenals op bredere contexten zoals groepsgrootte, stabiliteit en conflicten met andere groepen. De bevindingen benadrukken de krachten die van invloed zijn op de evolutie van sociaal gedrag.

"Aangezien deze krachten in verschillende richtingen werken, hangt het 'optimale' sociale type af van het geslacht, de leeftijd, de voorouders en de bredere sociale groep van het individu", aldus Sam Ellis van de Universiteit van Exeter. "Bij mensen en andere sociale zoogdieren", merkt hij op, "is de sociale omgeving een van de sterkste voorspellers van gezondheid en levensverwachting. Maar ons onderzoek laat zien dat het niet alleen zo is dat steeds meer sociale contacten altijd beter zijn. In sommige situaties kunnen sociale eigenschappen die we voorheen als maladaptief beschouwden, belangrijke voordelen hebben.

Deze gorilla's leven meestal in groepen van ongeveer twaalf, met één dominant mannetje. "Dit artikel benadrukt de ongelooflijke waarde van langetermijnstudies om ons begrip van de evolutie van sociabiliteit te verdiepen en hoe de voordelen of kosten van sociabiliteit aanzienlijk kunnen verschillen in verschillende omgevingen", aldus Tara Stoinski, uitvoerend directeur en hoofdwetenschapper van het Dian Fossey Gorilla Fund en een van de medeauteurs van de studie.