VN-onderhandelingen over verdrag over plastic lopen opnieuw op niets uit

Dit verhaal verscheen oorspronkelijk op Grist en is onderdeel van de samenwerking met Climate Desk .

Diplomaten van over de hele wereld hebben negen dagen van overleg in Genève afgerond, plus een marathonsessie die tot in de vroege uurtjes van vrijdag duurde, zonder dat er overeenstemming werd bereikt over een wereldwijd verdrag over plastic.

Tijdens een afsluitende plenaire vergadering die vrijdag om 6.30 uur begon, meer dan 15 uur na de oorspronkelijke aanvang, verzetten bijna alle landen zich tegen een geactualiseerd concept van het VN-verdrag dat was ingediend door de voorzitter van de onderhandelingscommissie, de Ecuadoraanse diplomaat Luis Vayas Valdivieso. Veel van hun afgevaardigden gaven aan dat de tekst niet overeenkwam met hun mandaat onder een resolutie van de VN-Milieuvergadering om "een einde te maken aan plasticvervuiling" door de "volledige levenscyclus" van plastic aan te pakken.

"Het spijt ons oprecht dat we hier in Genève geen verdrag zullen hebben om een einde te maken aan plasticvervuiling", zei Andreas Bjelland Erikse, de hoofdonderhandelaar voor Noorwegen, tegen de voorzitter. Valdivieso sloot de vergadering iets na 9.00 uur af met de belofte dat ze op een later tijdstip zouden worden voortgezet.

Het besluit maakt een einde aan een controversiële week en een half van discussies tijdens de 'hervatte' vijfde onderhandelingssessie over een VN-verdrag inzake plastic, die op 4 augustus in Genève van start ging. De afgevaardigden waren in de stad aangekomen in de hoop vóór donderdag een verdrag af te ronden, nadat ze hun oorspronkelijke deadline om de overeenkomst eind 2024 af te ronden al hadden overschreden .

Tekenen van een impasse waren echter al in de eerste dagen van de onderhandelingen zichtbaar, aangezien landen vasthielden aan dezelfde rode lijnen als tijdens eerdere onderhandelingen. Een zogenaamde " gelijkgestemde groep " van olieproducerende landen zei geen juridisch bindende verplichtingen te zullen accepteren en verzette zich tegen een breed scala aan bepalingen die andere landen essentieel achtten, waaronder controle op de productie van nieuw plastic, evenals verplichte openbaarmaking en uitfasering van gevaarlijke chemicaliën die in plastic worden gebruikt.

Tijdens een plenaire vergadering op 9 augustus vertelden drie waarnemers onafhankelijk van elkaar aan Grist dat de onderhandelingen aanvoelden als Groundhog Day , aangezien landen bekende punten herhaalden. Een norm rond besluitvorming op basis van consensus ontmoedigde compromissen van alle landen, hoewel de gelijkgestemde groep – waaronder Bahrein, Iran, Koeweit, Saoedi-Arabië en Rusland – bijzonder onverzettelijk was en begreep dat ze voorstellen simpelweg kon blokkeren in plaats van haar standpunten te wijzigen. In plaats van een concept van het verdrag, dat eind vorig jaar tijdens de vorige bijeenkomst in Busan, Zuid-Korea, was opgesteld, af te zwakken, voegden de afgevaardigden er honderden suggesties aan toe, waardoor een akkoord verder buiten bereik kwam te liggen.

Tijdens de besprekingen in Genève verwierpen de afgevaardigden twee nieuwe versies van het door Valdivieso opgestelde verdrag: één die woensdag werd gepubliceerd , en die zo aanstootgevend was dat landen hem " weerzinwekkend " noemden en "geen enkele aantoonbare waarde" misten, en de meest recente versie die slechts enkele uren voor de plenaire vergadering van vrijdag om 6.30 uur werd gepubliceerd. Velen gaven er de voorkeur aan om terug te keren naar de versie van Busan als basis voor toekomstige besprekingen.

Ondanks de uitkomst van vrijdag lijkt het plasticverdrag nog niet dood. Vrijwel alle landen toonden interesse in voortzetting van de onderhandelingen – EU-afgevaardigde Jessika Roswall zei dat ze geen " doodgeboren verdrag " zou accepteren – en velen gebruikten hun microfoontijd tijdens de afsluitende plenaire vergadering om anderen eraan te herinneren wat er op het spel staat.

"We kunnen de ernst van de situatie niet negeren", zei een onderhandelaar uit Madagaskar. "Onze oceanen, ecosystemen en gemeenschappen lijden dagelijks onder de gevolgen van ons onvermogen om daadkrachtig en gezamenlijk actie te ondernemen." De afgevaardigde van Tuvalu, Pepetua Election Latasi, zei dat het niet aannemen van een verdrag betekent dat "miljoenen tonnen plastic afval in onze oceanen zullen blijven belanden, wat gevolgen zal hebben voor ons ecosysteem, onze voedselzekerheid, ons levensonderhoud en onze cultuur."

Toch is het, zonder een verandering in de opzet van de onderhandelingen – met name rond de besluitvorming – onduidelijk of verdere discussies vruchtbaar zullen zijn. De norm rond 'besluitvorming op basis van consensus' betekent dat de dreiging van een stemming niet kan worden gebruikt om koppige landen van hun rode lijnen af te brengen; tenzij besluitvorming met meerderheid van stemmen wordt ingevoerd, zal deze dynamiek waarschijnlijk niet veranderen. "Deze bijeenkomst bewees dat consensus dood is", aldus Bjorn Beeler, uitvoerend directeur van het International Pollutants Elimination Network, een coalitie van gezondheids- en milieuorganisaties. "Het probleem verdwijnt niet."

Andere non-profitorganisaties en belangenorganisaties organiseerden tijdens de vredesonderhandelingen in Genève verschillende stille protesten waarin ze hetzelfde punt naar voren brachten. Ze plaatsten borden met de tekst: ‘Consensus doodt ambitie.’

Senimili Nakora, een van de afgevaardigden van Fiji, zei tijdens de afsluitende plenaire vergadering dat "consensus de moeite waard is om te zoeken als het ons vooruit helpt, niet als het het proces stagneert." De Zwitserse onderhandelaar Felix Wertli zei dat "dit proces een time-out nodig heeft" en dat "een soortgelijke bijeenkomst wellicht niet de doorbraak en ambitie zal opleveren die nodig zijn."

Andere landen uitten bredere zorgen over "het proces" waarmee de onderhandelingen waren verlopen. De vergaderingen waren "ondoorzichtig", "ondoorzichtig" en "dubbelzinnig" geweest, zeiden ze tijdens de plenaire vergadering, waarschijnlijk verwijzend naar de onduidelijke instructies die ze hadden ontvangen van het secretariaat, het bureaucratische orgaan dat de onderhandelingen organiseert.

Inger Andersen, directeur van het Milieuprogramma van de VN, vertelde verslaggevers vrijdag dat het in ieder geval nuttig was geweest om landen hun rode lijnen duidelijker te horen formuleren. "Iedereen moet begrijpen dat dit werk niet zal stoppen, omdat de plasticvervuiling niet zal stoppen."

De kunststofindustrie, die zich verzet tegen het beperken van de plasticproductie en het geleidelijk uitfaseren van bepaalde groepen gevaarlijke chemicaliën, zei dat ze een verdrag zou blijven steunen dat "plastic in de economie en uit het milieu houdt". Marco Mensink, secretaris van de International Council of Chemical Associations, zei in een verklaring: "Hoewel het uitblijven van een wereldwijde overeenkomst om plasticvervuiling te beëindigen een gemiste kans is, zullen we de inspanningen blijven steunen om een overeenkomst te bereiken die voor alle landen werkt en effectief kan worden geïmplementeerd."

Milieuorganisaties, wetenschappers en organisaties in de frontlinie waren teleurgesteld dat ze Genève zonder ambitieus verdrag verlieten. Ze zeiden echter dat het erger zou zijn geweest als landen hadden besloten compromissen te sluiten over belangrijke bepalingen zoals de volksgezondheid en een " eerlijke transitie " voor degenen die het meest waarschijnlijk getroffen zouden worden door veranderingen in het wereldwijde recycling- en afvalbeheerbeleid, waaronder afvalverzamelaars.

Onder deze omstandigheden prezen ze de afgevaardigden voor het niet akkoord gaan met de definitieve versie van de tekst van de voorzitter. "Ik ben zo blij dat een sterk verdrag voorrang heeft gekregen boven een zwak verdrag", aldus Jo Banner, medeoprichter van de Amerikaanse organisatie The Descendants Project , die zich inzet voor het behoud van de gezondheid en cultuur van de afstammelingen van tot slaaf gemaakte zwarte mensen in een deel van Louisiana dat bezaaid is met petrochemische installaties.

"Het voelt alsof er naar onze stemmen is geluisterd", voegt Cheyenne Rendon toe, een senior beleidsmedewerker voor de Amerikaanse non-profitorganisatie Society of Native Nations. Deze organisatie heeft ervoor gepleit dat het verdrag specifieke taal bevat over de rechten van inheemse volken en het gebruik van inheemse wetenschap.

Daarentegen werden de stemmen van de waarnemers letterlijk niet gehoord tijdens de laatste momenten van de afsluitende plenaire vergadering in Genève. Na meer dan twee uur toespraken van de nationale delegaties gaf Valdivieso het woord aan een stoet jonge aanwezigen, inheemse volken, afvalverzamelaars en anderen die gedurende de anderhalve week van de gesprekken aanwezig waren geweest. Maar slechts één spreker – van het Youth Plastic Action Network – kon een verklaring afleggen voordat de Verenigde Staten en Koeweit de voorzitter verzochten hen het woord te ontnemen en de vergadering te beëindigen.

Het is nu aan het secretariaat van het plasticverdrag om een datum en tijd vast te stellen voor een nieuwe onderhandelingsronde, die waarschijnlijk pas volgend jaar zal plaatsvinden. In de tussentijd zullen alle ogen gericht zijn op de vergadering van de VN-Milieuvergadering in december, waar Andersen naar verwachting een rapport zal presenteren over de voortgang van de onderhandelingen – of het gebrek daaraan – en dat zou een kans kunnen bieden voor gelijkgestemde landen om de ambitie van het mandaat van het verdrag te verlagen: de verklaring die uiteenzet wat het verdrag beoogt te bereiken. Sommige milieuorganisaties vrezen dat Iran, Rusland, Saoedi-Arabië en andere landen zullen proberen het mandaat te wijzigen zodat het niet langer verwijst naar de "volledige levenscyclus" van plastic, maar alleen naar plasticvervuiling – waardoor het verdrag verandert in een afvalbeheerovereenkomst in plaats van een overeenkomst die alle schade aan de gezondheid en het milieu van plastic aanpakt, inclusief de productie ervan.

Banner zei dat ze zich niet verslagen voelt; sterker nog, ze is "passiever dan ooit" om te blijven strijden voor wettelijk bindende beperkingen op de hoeveelheid plastic die de wereld produceert.

"Ik ben van plan om te overleven", voegde ze toe, "en om dat te doen, moeten we de productie van plastic stoppen."