Studie verklaart mariene hittegolf in 2023

Volgens een nieuw onderzoek werd de enorme hittegolf in de noordelijke Atlantische Oceaan in 2023 veroorzaakt door uitzonderlijk zwakke winden in combinatie met toegenomen zonnestraling. Dit zijn allemaal gevolgen van de aanhoudende klimaatverandering.

Onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift Nature door een team van onderzoekers onder leiding van de UNSW (University of New South Wales) in Australië, heeft de oorzaken geïdentificeerd van de ongekend snelle opwarming van het water van de Noord-Atlantische Oceaan in de zomer van 2023.

"De intensiteit van de opwarming in deze ene zomer stond gelijk aan ongeveer twee decennia opwarming in de Noord-Atlantische Oceaan", aldus hoofdonderzoeker Matthew England van UNSW Sydney, geciteerd door Europa Press op woensdag.

"Hoewel deze extreme temperaturen doorgaans tijdelijk zijn, kunnen we verwachten dat ze in de toekomst vaker zullen voorkomen", waarschuwde hij.

Engeland onderzocht destijds een afkoelende regio in de Noord-Atlantische Oceaan. Deze zogenaamde "koude plek" ten zuidoosten van Groenland is een van de meest ongewone gevolgen van de opwarming van de aarde, een teken van de vertraging van de Atlantische meridionale omkeercirculatie (AMOC), een scenario dat populair werd door de Hollywoodfilm "The Day After Tomorrow".

Het water koelde al 50 tot 100 jaar af. Toen England en zijn team een ​​plotselinge stijging in de watertemperatuur in de regio constateerden, beseften ze dat ze getuige waren van een ongewoon fenomeen.

"We vroegen ons af of het een tijdelijke terugkeer van de circulatie was, maar de opwarming was daarvoor te snel", legde hij uit.

De oceaan kan worden beschouwd als twee lagen: een bovenste laag die direct wordt beïnvloed door de zonnestraling, en de diepe oceaan die kouder is.

Doordat de zon in de lente en zomer steeds meer aan het water wordt blootgesteld, warmt het zeeoppervlak geleidelijk op.

In juni en juli 2023 waren de winden in de Noord-Atlantische Oceaan zwakker dan ooit tevoren, "waardoor het zeeoppervlak dunner was dan ooit tevoren", aldus Alex Sen Gupta, medeauteur van de UNSW-studie.

Volgens berekeningen van medeauteur Zhi Li, eveneens van de UNSW, die de leiding had over de analyse van de oceaanobservaties voor de studie, bedroeg de diepte in sommige gebieden slechts 10 meter, vergeleken met de gebruikelijke 20 tot 40 meter.

"Dit betekent dat de zon het zeeoppervlak sneller opwarmde dan normaal, wat leidde tot recordtemperaturen", aldus Li.

De onderzoeker wees erop dat de tijdelijke verdunning, veroorzaakt door zwakkere winden dan normaal, ook het gevolg is van de opwarming van de aarde.

Door de opwarming op de lange termijn wordt de dichtheid van het zeeoppervlak kleiner, waardoor de wind minder goed met de bovenste laag kan mengen.

Wetenschappers denken dat er deze zomer mogelijk nog een andere onverwachte en lokale factor een rol heeft gespeeld. In 2020 werden nieuwe internationale regels ingevoerd om de zwavelvervuiling door schepen te verminderen.

Het doel was om de luchtkwaliteit langs de belangrijkste scheepvaartroutes ter wereld te verbeteren.

Minder luchtvervuiling kan echter ook een onbedoeld neveneffect hebben. Minder bewolking betekent namelijk dat er meer zonlicht het zeeoppervlak kan bereiken, vooral in de Noord-Atlantische Oceaan, een gebied met veel scheepvaartverkeer.

Engeland benadrukte echter dat dit effect secundair was en slechts bijdroeg aan een grotere opwarming in lokale gebieden. Een groot deel van de schuld, merkte hij op, ligt nog steeds bij het gebrek aan wind.

Terwijl zich een stille crisis op zee ontvouwde, verzamelden luchtmassa's die over het oceaanoppervlak stroomden hitte en verwoestten steden in heel Europa met dodelijke hittegolven van meer dan 40 graden Celsius. Stortregens verwoestten delen van Spanje en Oost-Europa.