Het blijkt hoe de builenpest zich heeft aangepast om te overleven

Wetenschappers van de Canadese McMaster University en het Franse Pasteur Institute hebben het evolutionaire geheim ontdekt van een van de oudste ziekteverwekkers: de bacterie Yersinia pestis, die de builenpest veroorzaakt. Één enkel gen zorgde ervoor dat de pest eeuwenlang kon overleven door de dodelijkheid ervan te controleren, maar leidde uiteindelijk tot de uitsterving ervan.

Deskundigen bestudeerden honderden monsters van Y. pestis, variërend van resten van slachtoffers van middeleeuwse pandemieën tot moderne stammen. Ze ontdekten dat het pla-gen een sleutelrol speelde bij het overleven en de verandering van agressiviteit van de bacteriën. Het zorgt ervoor dat de pestbacterie ongemerkt het immuunsysteem kan binnendringen in de lymfeklieren en zich vervolgens door het hele lichaam kan verspreiden. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het tijdschrift Science.

Experimenten met muizen lieten zien dat een hoge genactiviteit de bacterie extreem dodelijk maakte: de ziekte leidde tot een snelle dood. Naarmate het aantal genkopieën afnam, werd het verloop van de infectie minder ernstig: de sterfte daalde met 20% en de duur van de ziekte nam toe. Geïnfecteerde personen leefden langer en konden meer mensen infecteren, waardoor de ziekteverwekker langer bleef bestaan.

Soortgelijke veranderingen zijn minstens twee keer in de geschiedenis waargenomen: tijdens de pest van Justinianus (6e-8e eeuw) en de tweede pandemie, waaronder de Zwarte Dood in de 14e eeuw. Ongeveer een eeuw na het begin van elke pandemie evolueerde Y. pestis door kopieën van het pla-gen te verliezen. Deze ‘gematigde’ vormen verdwenen echter in de loop van de tijd.

"We zien een opvallende overeenkomst in het evolutionaire pad van oude en moderne stammen: verminderde virulentie als overlevingsstrategie die uiteindelijk leidt tot uitsterven", aldus Hendrik Poinar, medeauteur van de studie en hoofd van het McMaster University DNA Centre.

De onderzoekers benadrukken dat pestpandemieën zich voornamelijk onder ratten voordeden. Zwarte ratten, vooral in stedelijke gebieden, waren ideale dragers van infecties. Hoe langer de geïnfecteerde knaagdieren in leven bleven, hoe langer de ziekteverwekker bleef bestaan.

Lees ook: Ongepoetste tanden kunnen voorbode zijn van een hartaanval en diabetes

Auteurs: