Purépechas i naukowcy łączą siły, aby uratować Achoque

▲ Achoque to salamandra uważana za eliksir ze względu na zaskakującą zdolność do regeneracji narządów. Okaz z rezerwatu Achoque w gminie San Jerónimo Purenchécuaro, nad brzegiem jeziora Pátzcuaro. Zdjęcie: AFP

▲ Achoque to salamandra uważana za eliksir ze względu na zaskakującą zdolność do regeneracji narządów. Okaz z rezerwatu Achoque w gminie San Jerónimo Purenchécuaro, nad brzegiem jeziora Pátzcuaro. Zdjęcie: AFP

▲ Jezioro Pátzcuaro. Zdjęcie: AFP

AFP

Gazeta La Jornada, wtorek, 15 lipca 2025, s. 20-30. 6

San Jerónimo Purenchécuaro, Michigan. Przez pięć dekad Froylán Correa zarabiał na życie łowieniem ryb w Pátzcuaro. W tym samym jeziorze teraz poświęca się ratowaniu achoque, salamandry uważanej za eliksir ze względu na jej zaskakującą zdolność do regeneracji narządów.

Ten płaz, krewny aksolotla, jest gatunkiem krytycznie zagrożonym wyginięciem , zgodnie z Czerwoną Listą Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, z powodu nadmiernych połowów, zanieczyszczeń i zużycia wody w jego naturalnym środowisku w stanie Michoacán.

Z tego powodu biolodzy z Universidad Michoacana postanowili zaangażować społeczność Purépecha z San Jerónimo Purenchécuaro w projekt mający na celu rozmnożenie achoque, gatunku endemicznego dla tego obszaru, w zamian za wynagrodzenie.

Correa, sześćdziesięciolatek doskonale znający jezioro, jest oddany swojej pracy zbieracza jaj płazów.

Było wiele zderzeń (...) teraz nowe pokolenie o tym nie wie — mówi mężczyzna o zwierzęciu, którego skrzela pełne włókienek wokół głowy wyglądają jak grzywa.

Biolog Rodolfo Pérez zabiera jaja do swojego laboratorium na Uniwersytecie Michoacana, gdzie się wykluwają. Gdy płazy dorastają, wracają do rybackich kryjówek, gdzie opiekują się nimi, aż będą gotowe do wypuszczenia do jeziora, wyjaśnia Israel Correa, krewny Froylána.

Achoque należy do rodzaju Ambystoma , badanego przez naukę ze względu na jego niezwykłą zdolność do regeneracji okaleczonych kończyn i części organów, takich jak mózg i serce.

Jest spokrewniony z aksolotlem, który żyje w okolicach jeziora Xochimilco, na południu miasta Meksyk. Jego wizerunek zdobi banknoty 50-peso od 2021 r., uważane przez społeczeństwo za najatrakcyjniejsze, zgodnie z sondażem przeprowadzonym przez Bank Meksyku.

Od czasów prekolumbijskich achoque był stosowany jako pożywienie i lek. Rdzenni mieszkańcy przypisują mu właściwości odżywcze i lecznicze w chorobach układu oddechowego.

Charakterystyczną cechą jego skóry jest to, że odbija kolory, przez co staje się niezauważalny.

Według legend z miasta Pátzcuaro, achoque był pierwotnie złym bogiem, który ukrył się w mule jeziora, aby uniknąć kary od innych bóstw.

Obecnie gatunek ten jest zagrożony wyginięciem, ostrzega biolog Rodolfo Pérez, który stara się z pomocą mieszkańców wykluć jak najwięcej jaj.

„To była dla nas ciężka praca ” – przyznaje Pérez, zaznaczając, że największą przeszkodą jest znalezienie rekompensaty finansowej dla rybaków, ponieważ choques wymagają ciągłej uwagi.

Nie możemy opuścić ani jednego dnia bez przyjścia, bo jeśli to zrobimy, to oni na nas umrą (...) Bez względu na to, czy pada deszcz, czy świeci słońce, czy są imprezy, czy nie, musimy tu być – mówi Israel Correa.

Współpraca naukowców i rdzennych mieszkańców zaowocowała stabilną populacją achoque, składającą się z 80–100 osobników na bardzo małej części jeziora, podkreśla Luis Escalera, kolega Péreza z Universidad Michoacana.

Escalera ubolewa jednak, że kwota ta jest o wiele niższa niż 40 lat temu .