Przełom w badaniach klinicznych dla ciężarnych i karmiących piersią

• Celem projektu jest wypełnienie luki w danych dotyczących leków dla kobiet w ciąży i karmiących, spowodowanej ich dotychczasowym wykluczaniem z badań
• Wytyczne nakłaniają do proaktywnego planowania gromadzenia danych oraz oceny korzyści i ryzyka na wczesnych etapach rozwoju produktu
• Dokument reguluje kwestie etyczności, świadomej zgody i minimalizacji obciążenia dla uczestniczek badań

O opublikowaniu projektu wytycznych E21 poinformowała Europejska Agencja Leków (EMA). Przygotowano go w ramach Międzynarodowej Rady Harmonizacji Wymagań Technicznych dla Produktów Farmaceutycznych do Stosowania u Ludzi. Dokument, zatytułowany "Włączanie kobiet w ciąży i karmiących piersią do badań klinicznych" został przekazany do konsultacji publicznych 4 czerwca br., a termin nadsyłania uwag upływa 15 września br. Dokument został przyjęty przez Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi 22 maja 2025 roku.

Głównym celem wytycznych jest dostarczenie zaleceń dotyczących odpowiedniego włączania i/lub utrzymywania kobiet w ciąży oraz karmiących piersią w badaniach klinicznych. Ma to na celu ułatwienie generowania rzetelnych danych klinicznych, które umożliwią podejmowanie decyzji opartych na dowodach w zakresie bezpiecznego i skutecznego stosowania produktów leczniczych przez te osoby i ordynowaniu ich przez pracowników służby zdrowia.

Obecnie brak informacji dotyczących ciąży i karmienia piersią na etykietach produktów leczniczych jest powszechnym problemem, ponieważ kobiety w ciąży lub karmiące piersią są często wykluczane lub usuwane z badań klinicznych. Konsekwencje tego braku danych są znaczące i obejmują unikanie lub przerywanie zalecanego leczenia przez pacjentki i medyków, co może prowadzić do zaostrzenia choroby lub szkody dla pacjentki, przebiegu ciąży lub dziecka, nieumyślne wybieranie szkodliwego leczenia, stosowanie niewłaściwej dawki oraz unikanie lub przedwczesne przerywanie karmienia piersią.

W projekcie wytycznych wskazano, aby stosowanie produktów leczniczych w ciąży i podczas karmienia piersią było starannie rozważane i uwzględniane w planowaniu na wszystkich etapach rozwoju produktu badawczego, od badań nieklinicznych po stosowanie po zatwierdzeniu. Sponsorzy programów rozwoju leków są zachęcani do proaktywnego planowania gromadzenia danych w tym zakresie i do wczesnych konsultacji z organami regulacyjnymi.

Podkreśla się konieczność zminimalizowania obciążenia dla uczestniczek badań i unikania wywierania jakiegokolwiek niewłaściwego wpływu lub przymusu.

Z etycznego punktu widzenia włączanie kobiet w ciąży i karmiących piersią do badań klinicznych jest wspierane przez Deklarację Helsińską oraz wytyczne ICH E6(R3) i ICH E8(R1). Komisje Etyczne (KE) i Instytucjonalne Komisje Rewizyjne (IRBs) mają odpowiedzialność za ocenę, czy ryzyko prowadzenia badania jest rozsądne w stosunku do oczekiwanych korzyści, biorąc pod uwagę uczestniczkę, przebieg ciąży (i dziecko) lub niemowlę karmione piersią.

Podejście do włączania kobiet w ciąży do badań klinicznych wymaga staranniej oceny korzyści i ryzyka, która może ewoluować w zależności od wielu czynników, takich jak etap rozwoju klinicznego, czas trwania leczenia, wskazania i siła dostępnych dowodów. Należy rozważyć, jak ciąża może wpływać na stan choroby i jak choroba (i jej leczenie) może wpływać na ciążę i jej wyniki.

W przypadku wysokiej potrzeby medycznej, na przykład w chorobach poważnie wpływających na matkę lub dziecko, lub gdy brak jest alternatywnych metod leczenia, należy dążyć do wczesnego pozyskania danych od kobiet w ciąży. Decyzja o włączeniu kobiet w ciąży opierać się powinna na kompleksowej ocenie wszystkich dostępnych danych, w tym nieklinicznych (np. badania DART, genotoksyczność) oraz danych klinicznych od osób niebędących w ciąży.

W kontekście karmienia piersią strategia powinna być dostosowana do etapu rozwoju produktu i istniejącej wiedzy na jego temat. Tu również ważne jest wczesne planowanie gromadzenia informacji o poziomach ekspozycji i wpływie na niemowlę karmione piersią. Możliwe jest uniknięcie ekspozycji niemowlęcia na produkt badawczy poprzez zastąpienie mleka matki mlekiem modyfikowanym, jednak decyzję o dopuszczeniu takiej ekspozycji należy podjąć po starannej ocenie. Badania laktacyjne mogą ocenić poziomy produktu badawczego w mleku matki i przewidzieć jego wchłanianie przez niemowlę.

Projektowanie badań powinno uwzględniać liczbę i odsetek kobiet w ciąży, które mają być włączone do badań, biorąc pod uwagę przewidywane wskaźniki rezygnacji. W przypadku rzadkich niepożądanych wyników, takich jak specyficzne wady wrodzone, mała liczba uczestniczek może być ograniczeniem, jeśli chodzi o wnioski dotyczące bezpieczeństwa. Zmiany fizjologiczne w ciąży i okresie poporodowym mogą wpływać na farmakokinetykę i farmakodynamikę produktu, co może wymagać dostosowania dawki. Modelowanie farmakokinetyki opartej na fizjologii może pomóc w ocenie ekspozycji płodu i dziecka karmionego piersią oraz w określeniu strategii dawkowania.

Należy też określić, czy uczestniczki w ciąży powinny otrzymywać tę samą dawkę co niebędące w ciąży, czy inną. Należy również przewidzieć mechanizmy dalszej obserwacji uczestniczek i ich dzieci po zakończeniu badania, zwłaszcza jeśli pełny wpływ produktu badawczego może nie być od razu widoczny.

Proces pozyskiwania świadomej zgody musi być dostosowany do uczestniczek w ciąży i wyraźnie określać, czy ich dalszy udział będzie dozwolony w czasie ciąży i na jakich warunkach. Formularz zgody powinien odzwierciedlać potencjalne korzyści i ryzyka produktu badawczego dla matki, i dziecka, w zależności od trymestru. Konieczne jest również uzyskanie zgody na monitorowanie ciąży, niemowlęcia i dziecka po porodzie.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.