Senegal'de kısırlık sorunu hâlâ sadece eşlerin omuzlarında

Dakar'da, Senegal'in diğer bölgelerinde olduğu gibi, kısırlık bir halk sağlığı sorunudur ve rakamlar araştırmaya ve nüfusa bağlı olarak değişmektedir. Mevcut veriler, ister erkek ister kadın olsun, kısırlığın önemli sayıda çifti etkilediğini göstermektedir [ DSÖ verilerine göre, sorun 2023 yılında dünya çapında yetişkin nüfusun %17,5'ini etkilemiştir] ve konu genellikle tabu olarak kalmaktadır.

Bu, kadınların çoğu zaman haksız yere katlandığı sessiz ve acı verici bir gerçeklik. Tıbbi destekli üreme (TÖÜ) bir çözüm. Ancak şimdilik, ortalama bir Senegalli için ulaşılamaz bir noktada. Soğutma teknisyeni Abdou, "Çocuk sahibi olmak için milyonlarca lira ödeyemem. Bunu karşılayamam," diyor.

Yardımcı üreme teknolojisi, doğal yollarla çocuk sahibi olmakta zorluk çeken bireylere veya çiftlere yardımcı olmak için tasarlanmış bir dizi tekniği kapsar. "Devlet bize kaynak sağlamalı, çünkü yardımcı üreme şu anda sadece zenginlere ayrılmış durumda," diye vurguluyor Yoff'ta (Dakar'ın kuzeybatısında) yaşayan çocuksuz bir öğretmen olan Khalifa.

Aynı mahallede, Ağustos 2021'deki evliliğinden bu yana çocuk sahibi olmayan 40 yaşındaki Abdou Aziz yaşıyor. Bir üroloğa danıştıktan sonra, sperminin doğurganlık sağlayamayacak kadar zayıf olduğu tespit edildi. Ancak ailesi, olayın aslını bilmeden karısı Khady'yi kısır olarak nitelendirdi.

2003 doğumlu Khady, "Bir ara evde değersizdim çünkü çocuğum yoktu. Ama herkese kocamın sperminin zayıf olduğunu söyleyemem," diyor. Sonunda, çocuk sahibi olmama konusundaki tartışmalar nedeniyle zayıflayan çift, Mart 2024'te ayrıldı.

Bu vakalar hiç de münferit değil. Dakar şehir merkezindeki bir kliniğin sessiz odasında Fatma ve Abdou dayanışma içinde el ele tutuşuyor. Altı yıldır hiçbir bebek ağlaması, çiftin içinde bulunduğu sitem dolu sessizliği bozamadı. Hiçbir çocuk oyuncağı, evlerinde her zaman hüküm süren kusursuz düzeni bozamadı.

Fatma, kayınvalidesinin damgalayıcı bakışları altında ağladığı uykusuz geceleri hâlâ hatırlıyor. "Gerçekten cehennem azabı çekiyorum," diye iç çekiyor 32 yaşındaki kadın, travması yüzüne kazınmış bir şekilde. Bu çilenin üstesinden gelmesine yardımcı olan kocasının "anlayışına" rağmen, bilgisayar bilimcisi, çocuksuz evli çiftlere karşı bazen acımasız olan bir toplumun suçlayıcı bakışlarına katlanmak zorunda kalıyor.

Fatma, kendine acıyarak , "Geleneksel ve modern tıbbı birleştirdim ama başarılı olamadım. Düzenli olarak haftada üç dört kez seks yapıyorum. Ama hiç düşük yapmadım. Doktor sorunun bende olduğunu söyledi," diyor.

Sonuçlar: Evliliğin başlangıcındaki balayı giderek acı bir döneme dönüşüyor. "Kocam beni hâlâ destekliyor ama ne kadar süreyle? Çocuk istediğini biliyorum," diye endişeleniyor, başını öne eğmiş.

"Arkandayım," diye teselli ediyor, hâlâ bir gün baba olma umudunu taşıyan kocası Abdou. "Bunu veren kadın değil, Tanrı. O hasta ama ben ona destek oluyorum. Bunu atlatmasına yardım edeceğim," diye ısrar ediyor umutsuzluk dolu bir enerjiyle.

Öte yandan, Dakar'ın merkezindeki Liberté 6'da yaşayan Astou daha az şanslı. Üç yıldır evli olmasına rağmen kayınvalidesi ve kayınpederi ona baskı yapmaya başlıyor. 39 yaşındaki kadın için, menopoz yaklaştıkça çocuk sahibi olma umudu azalıyor. "Tedavilerimi görüyorum ama beni asıl rahatsız eden kayınvalidemin davranışları," diyor endişeli bir ifadeyle.

"Kayınvalidemler bana ' dama aye gaff' [Wolofça'da 'şanssızım'] diyorlar. Kaynanam bana sadece hakaret ediyor ve görümcelerim kısırlığım yüzünden beni aşağılamak için hiçbir fırsatı kaçırmıyorlar."

Kadın, öfke ve iğrenme arasında kalarak, "Kısacası kocama ikinci bir eş almasını tavsiye ettiler, beni boşayamadılar" diye anlatıyor.

Baskı altında kalan partneri Mustafa, üç aydan kısa bir süre içinde ikinci bir kadınla evlendi ve bu kadın hamile kaldı.

"O zamandan beri kocam beni bir paçavra olarak görüyor. Evden gitmemi istiyor ama ben onu hâlâ seviyorum," diye endişeleniyor ilişkisi felakete dönüşen Astou.

Çeşitli sebepleri olan kısırlık, ilişkileri istikrarsızlaştırmaya devam ediyor. Modern tıp ve atalardan kalma inançlar, umut ve teslimiyet arasında, her gün binlerce çift bir mucize bekliyor.