Çin'in altında keşfedildi! 800 milyon yıllık, 640 kilometre uzunluğunda...

Çin’in Sichuan Havzası'nın altına gömülü halde bulunan ve yaklaşık 640 kilometre uzunluğunda olan bu fosil volkanlar zinciri, erken Neoproterozoyik dönemde okyanus kabuğunun kıta kabuğunun altına dalmasıyla (subdüksiyon) meydana geldi. Bu süreçte açığa çıkan magma, yüzeye ulaşarak uzun ve dar bir volkan zinciri oluşturdu.

VOLKANİK YAYLAR NASIL OLUŞUYOR?

Subdüksiyon sırasında okyanus kabuğu ısınır, su salar ve bu da magmanın oluşmasına neden olur. Magma yüzeye doğru yükselir ve levha sınırları boyunca yay şeklinde dizilen volkanlar ortaya çıkar. Bu yapılar, yeni kabukların oluşmasını ve eski kabukların yeniden şekillenmesini sağlar.

Zhidong Gu ve Junyong Li liderliğindeki araştırma ekibi, daha önce bilinen volkanik oluşumların Sichuan Havzası’nın içlerine kadar uzanıp uzanmadığını araştırmak için hava tabanlı manyetik sensörler kullandı. Bu sensörler, demir açısından zengin volkanik kayaları tespit etti. Elde edilen veriler, yüzeyin yaklaşık 6 kilometre altında, 700 kilometre uzunluğunda ve 50 kilometre genişliğinde bir kuşağın varlığını ortaya koydu.

DELİLLER MAGMADAN GELİYOR

Araştırmacılar, bölgedeki derin sondaj kuyularından elde edilen kaya örneklerini inceledi. Bu örneklerin magmatik kökenli olduğu ve yay volkanlarının oluşturduğu yeni kabuklarla kimyasal açıdan benzerlik gösterdiği doğrulandı. Kayaçların yaşı 770 ila 820 milyon yıl arasında tespit edildi.

Bu volkanik yay, tipik olarak kıta kenarlarına yakın dar alanlarda oluşan yaylardan farklı. Araştırmacılar, bu farklılığın "yassı levha dalması" (flat-slab subdüksiyon) adı verilen özel bir tektonik süreçten kaynaklanabileceğini belirtti. Bu süreçte okyanus levhası sığ bir açıyla kıta levhasının altına girer ve yüzlerce kilometre yatay ilerledikten sonra yer kabuğuna dalar. Benzer bir yapı bugün Güney Amerika’daki And Dağları’nda görülmektedir.

İKİ FARKLI SİSTEM OLABİLİR

Avustralya’daki Monash Üniversitesi’nden yer bilimci Peter Cawood, iki volkanik kuşağın farklı sistemler olabileceğini ve zamanla birleşmiş olabileceklerini öne sürdü. Yine de yeni verilerin, bölgedeki magmatik aktivitenin daha önce düşünülenden çok daha fazla olduğunu gösterdiğini kabul etti.

Volkanların iklim üzerindeki etkileri de göz ardı edilmiyor. Volkanik faaliyetler atmosfere karbon salarken, dağlardaki kimyasal aşınmalar bu karbonu emer. Bu süreçler, Dünya’nın karbon döngüsünü ve iklimini milyonlarca yıl boyunca dengelemede önemli rol oynar.