Diş minelerinden gelen bir yanıt: Neandertaller gerçekten etobur muydu?

Ekin AKTAŞ - @anthroalaska

Neandertallerin ne yedikleri uzun süredir bilim dünyasının üzerinde düşündüğü konulardan biri. Bu konuda şimdiye dek yapılan çalışmaların çoğu, kemiklerdeki azot izotoplarına dayanıyordu. Ancak özellikle İber Yarımadası’ndaki buluntularda bu yöntemin işe yaraması pek mümkün olmuyor; çünkü kolajen adı verilen organik madde çoğunlukla korunmamış durumda.

Bilim insanları şimdi, bu sorunu aşmak için farklı bir yaklaşım geliştirdi: diş minesindeki çinko izotoplarını incelemek. Bu yöntem, organik kalıntıların korunmadığı durumlarda bile, bireyin beslenme düzeyine dair ipuçları sunabiliyor.

İspanya'nın kuzeydoğusunda, Gabasa adlı bölgede bulunan bir Neandertal bireye ait diş örneği bu araştırmanın çıkış noktası. Bilim insanları bu dişin mine tabakasında son derece düşük bir çinko izotop değeri (δ⁶⁶Zn) tespit etti. Bu değer, bugüne dek herhangi bir insansı türde kaydedilen en düşük seviyelerden biri.

Peki bu ne anlama geliyor? Basitçe söylemek gerekirse, bu değer bireyin neredeyse tamamen etçil beslendiğini gösteriyor. Dahası, bu birey yalnızca etçil değil, aynı dönemde yaşamış diğer yırtıcı hayvanlardan bile daha yüksek bir besin zinciri seviyesinde yer alıyor olabilir.

Araştırmada sadece Neandertal değil, aynı dönemde bölgede yaşamış çeşitli hayvanlara ait diş örnekleri de analiz edildi. Aralarında geyik, at, tavşan gibi otçullar; kurt, tilki, vaşak gibi etçiller; ve mağara ayısı gibi hepçiller vardı. Bu farklı grupların her birinin diş minelerinde gözlemlenen çinko izotop değerleri, diyet tercihleriyle örtüşüyordu: Otçullarda yüksek, etçillerde daha düşük, Neandertal bireyinde ise en düşük seviyedeydi.

Dikkat çeken noktalardan biri de şu: Neandertallerin çinko izotop değerleri, yalnızca yoğun et tüketimine değil, aynı zamanda kemik ve kan gibi çinko açısından "ağır" parçalardan uzak durduklarına da işaret ediyor olabilir. Bu durum, onların sadece avcı olmadığını, eti diğer yırtıcılardan farklı bir şekilde tükettiklerini düşündürüyor.

Ayrıca analiz edilen diş, bireyin sütten kesildikten sonraki dönemine ait. Yani düşük izotop değeri, anne sütünden değil doğrudan bireyin yediği besinlerden kaynaklanıyor.

Araştırmacılar bu düşük değeri açıklayabilecek başka ihtimalleri de göz önünde bulundurdu: Balık ya da mantar gibi özel besinlerin tüketimi, farklı bir coğrafyadan gelen bir birey olma olasılığı ya da besinlerin hazırlanma şekli... Ancak bu senaryoların hiçbiri, verilerle tutarlı bulunmadı. Sonuç olarak, en mantıklı açıklama yine diyete dayanıyor.

Gabasa’daki Neandertal birey, analiz edilen tüm hayvanlar arasında en düşük çinko izotop değerine sahip olan tek canlı. Dahası, yırtıcılar arasında et tüketen ama etçil memeli sınıfına ait olmayan tek örnek. Bu da Neandertallerin, primatlar içinde oldukça özgün bir beslenme modeli geliştirmiş olabileceğini düşündürüyor.