Venüs’ü araştıran aktif uzay aracı kalmadı

HABER MERKEZİ

Oluşturulma Tarihi: Ekim 30, 2025 15:25

2010 yılında fırlatılan 300 milyon dolarlık Venüs İklim Yörünge Aracı (Venus Climate Orbiter), on yılı aşkın bir sürede 178 bilimsel makale üretti ve tasarlanan görev süresinin üç katına ulaşarak beklentileri aştı.

ZORLU BAŞLANGIÇ, YARATICI ÇÖZÜM

Akatsuki’nin yolculuğu kolay başlamadı. Ana motorundaki arıza nedeniyle uzay aracı 2010’da Venüs yörüngesine giremeyince görev başarısız sayılmıştı. Ancak beş yıl boyunca Güneş etrafında dolanmaya devam eden sonda, 2015’te ikinci bir manevrayla yörüngeye girmeyi başardı.

JAXA, o anı “Ana motor çalışmaz hale geldiğinde ekip yaratıcı olmak zorundaydı. Yalnızca konum ayarlamak için tasarlanmış küçük iticilerle yörüngeye giriş denemesi yapıldı. Daha önce böyle bir yöntemle başarıya ulaşılmamıştı ama keşif zaten imkânsızı yeniden tanımlamakla ilgilidir” sözleriyle özetledi. Bu olağanüstü başarı sayesinde Akatsuki, neredeyse 10 yıl boyunca Venüs atmosferini incelemeye devam etti.

CEHENNEM GEZEGENİNDE SÜPER RÜZGÂRLAR

Venüs, yüzey sıcaklığı kurşunu eritecek kadar yüksek olan, atmosfer basıncı Dünya’dakinin 90 katına ulaşan bir gezegen. Akatsuki, bu ölümcül koşullara inmek yerine bulut tabakasını gözlemledi — yani yüzeyin 50 ila 70 kilometre üzerindeki atmosfer katmanlarını.

Bu bölgede rüzgârlar, gezegenin dönüş hızından 60 kat daha hızlı esiyor. Bilim insanlarının “süper dönüş (super rotation)” adını verdiği bu fenomen, Akatsuki’nin en önemli araştırma konularından biriydi. Uzay aracı, binlerce görüntüyü karşılaştırarak bulut hareketlerinin hızını ölçtü ve bu rüzgârların hızının yerel Güneş saatine bağlı olarak değiştiğini ortaya çıkardı. Bu da süper dönüşün, Güneş’ten gelen ısı enerjisiyle beslendiğini gösterdi.

YAŞAM İÇİN İPUÇLARI

JAXA, bu keşfin Dünya dışı yaşam olasılıkları açısından da önemli olduğuna dikkat çekti. Venüs, Güneş etrafında sadece 225 günde bir tur atıyor ama kendi ekseni etrafında 243 günde dönüyor. Yani gezegen neredeyse gelgit kilidi durumunda. Bu, bir yüzünün Güneş’e sürekli dönük kalması anlamına geliyor. Ajansa göre, evrende keşfedilen pek çok ötegezegen de bu durumda olabilir.

Eğer Venüs’ün atmosferindeki aşırı hızlı dönüş Güneş’ten gelen ısıyla tetikleniyorsa, bu mekanizma gelgit kilitli ötegezegenlerde ısıyı yeniden dağıtarak atmosferin çökmesini engelleyebilir. Böylece bazı ötegezegenlerde yaşam için elverişli koşulların korunması mümkün olabilir.

VENÜS’TE DAĞ DALGALARI VE YENİ GÖREVLER

Akatsuki, yalnızca rüzgâr hareketleri değil, atmosferde daha önce görülmemiş yay biçimli bir oluşum da keşfetti. Bu yapının, Venüs’ün yüksek dağlarından kaynaklanan “yerçekimi dalgaları” nedeniyle ortaya çıktığı düşünülüyor. Bu dalgalar, Dünya’dakinden çok daha güçlü şekilde atmosferin alt katmanlarındaki gazı yukarılara taşıyor.

JAXA, Akatsuki’nin ardından yeni görevlerin gerekliliğine dikkat çekti. ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi NASA, Venüs atmosferine doğrudan dalış yapacak DAVINCI misyonunu ve yüzey ile iç yapıyı haritalayacak VERITAS uydusunu planlıyor. Avrupa Uzay Ajansı ESA da atmosfer ve yüzeyi birlikte inceleyecek EnVision görevini geliştiriyor.

Ancak bu projelerin geleceği belirsiz. ABD Başkanı Donald Trump’ın 2026 NASA bütçe tasarısı, ajansın fonlarını yüzde 24 oranında kesmeyi ve onlarca bilim misyonunu iptal etmeyi öngörüyor. Hükümetin 1 Ekim’de başlayan bütçe anlaşmazlığı nedeniyle kapanması sürerken, Venüs görevlerinin geleceği de Kongre’deki tartışmaların sonucuna bağlı kalmış durumda.

AKATSUKİ’NİN MİRASI

Akatsuki, görevine altı bilimsel aletle başlamıştı. 2015’te yörüngeye yerleştiğinde hepsi çalışıyordu. 2016’da iki kızılötesi kamera devre dışı kaldı ancak kalan dört cihaz, 2024’e kadar sağlıklı biçimde veri toplamayı sürdürdü. Görev artık sona ermiş olsa da, Akatsuki’nin elde ettiği veriler bilim dünyasında uzun yıllar kullanılmaya devam edecek. JAXA’nın ifadesiyle: “Akatsuki yalnızca Venüs’ü değil, insanın imkânsız görüneni başarma gücünü de bize gösterdi.”