Een komeet uit een ander zonnestelsel brengt ons een bezoek

Astronomen hebben een nieuw interstellair object in ons zonnestelsel ontdekt. ​​De komeet draagt ​​de aanduiding 3I/Atlas. Hij bevindt zich momenteel op een afstand van 670 miljoen kilometer van ons, ongeveer even ver als Jupiter. Op 30 oktober passeert hij de zon op een afstand van 210 miljoen kilometer en een paar weken later passeert hij de aarde op een veilige afstand. 3I/Atlas is pas het derde interstellaire object dat definitief is ontdekt.

Ons zonnestelsel ontvangt voortdurend bezoekers van buitenaf. Dit zijn objecten die uit hun eigen zonnestelsel zijn geslingerd en na een lange reis door de interstellaire ruimte ons zonnestelsel binnendringen. De meeste indringers zijn te klein en te ver van de aarde om te worden gedetecteerd. Na een kort bezoek verdwijnen ze terug naar waar ze vandaan kwamen: de interstellaire ruimte.

3I/Atlas werd op 1 juli ontdekt door een NASA-telescoop in Chili, die gebruikt wordt voor de vroege detectie van potentieel gevaarlijke asteroïden. Astronomen raadpleegden vervolgens de archieven van verschillende telescopen en ontdekten het object op oudere beelden. Dit stelde hen in staat de baan en snelheid van het object te reconstrueren.

De analyse leverde twee belangrijke inzichten op. Ten eerste vormt de indringer geen bedreiging voor de aarde. Op 19 december zal hij langs de aarde vliegen op een afstand die meer dan 1,5 keer zo groot is als de afstand tussen de aarde en de zon. Ten tweede stelden de astronomen vast dat het object met hoge snelheid door het zonnestelsel beweegt. Zijn snelheid is voldoende om te ontsnappen aan de zwaartekracht van de zon. Dit bevestigde dat 3I/Atlas van interstellaire oorsprong is. Objecten uit ons zonnestelsel zijn aanzienlijk langzamer.

De ontdekking van 3I/Atlas doet denken aan het eerste interstellaire object dat in 2017 werd ontdekt. ​​De officiële naam is 1I/ʻOumuamua. In tegenstelling tot 3I/Atlas werd ʻOumuamua pas ontdekt nadat het de zon en de aarde had gepasseerd. Het vervaagde met de dag verder, waardoor er weinig tijd overbleef voor gedetailleerd telescooponderzoek.

Tot op de dag van vandaag is het niet helemaal duidelijk of Oumuamua een rotsachtige asteroïde is of een komeet van waterijs. Kometen vormen doorgaans een staart wanneer ze de zon naderen. Dit was echter niet zichtbaar met telescopen. Astronomen ontdekten wel een anomale versnelling. De zwaartekracht van de zon en de planeten was onvoldoende om zijn baan door het zonnestelsel te verklaren. Daarom moet er een extra kracht op werken.

De voor de hand liggende verklaring zou zijn dat het object gassen uitstoot bij het naderen van de zon, waardoor het terugstoot. In dit geval zou Oumuamua echter een staart van gas en stof hebben achtergelaten, wat het hemellichaam niet deed.

Deze anomale versnelling leidde tot wilde speculaties. De Amerikaanse astronoom Avi Loeb blijft ervan overtuigd dat Oumuamua een zonnezeil is, gebouwd door buitenaardse wezens, dat nog eens extra wordt versneld door de stralingsdruk van de zon.

Loeb staat echter grotendeels alleen met deze hypothese. De meest plausibele verklaring is momenteel dat 'Oumuamua een gewone, ijzige komeet is die chemisch is veranderd door een bombardement met hoogenergetische deeltjes tijdens zijn lange reis door de interstellaire ruimte. Dit zou kunnen verklaren waarom de uitgestoten gassen niet zichtbaar zijn.

De kritiek op zijn hypothese heeft Loeb er niet van weerhouden door te gaan met zijn zoektocht naar sporen van buitenaardse beschavingen. In juni 2023 leidde hij een expeditie naar de Stille Oceaan om fragmenten te bergen van een meteoriet die in 2014 in de atmosfeer van de aarde was verbrijzeld . In een nog te beoordelen artikel beweren Loeb en zijn collega's dat sommige fragmenten een chemische samenstelling bezitten die nog nooit eerder in micrometeorieten is aangetroffen. Deze bewering is echter net zo controversieel als Loebs hypothese over het zonnezeil. Tot op heden is nog niet eens definitief vastgesteld of de meteoriet uit 2014 uit de interstellaire ruimte afkomstig is.

3I/Atlas lijkt duidelijk een komeet te zijn. Astronomen hebben een nevelachtige mantel en een korte staart ontdekt. ​​De huidige waarnemingen zijn echter nog niet voldoende om betrouwbare informatie te verschaffen over de grootte en massa van het object.

De komende maanden zullen naar verwachting talloze telescopen zich richten op 3I/Atlas, waaronder de nieuwe Vera Rubin-sterrenwacht, die bij uitstek geschikt is om bewegende objecten te volgen. En hoe dichter de komeet bij de aarde komt, hoe beter de waarnemingsomstandigheden zullen worden. De kans is groot dat 3I/Atlas aan het einde van zijn korte bezoek veel bekender zal zijn dan Oumuamua.