Een raadselachtige allergische reactie bij de tandarts

Dit is het verhaal van een 12-jarige jongen die naar een kinderafdeling voor pneumo-allergie werd verwezen vanwege een vermoedelijke allergie voor een lokaal anestheticum tijdens een tandheelkundige behandeling. Hij heeft geen voorgeschiedenis van allergieën: geen eczeem, astma, allergische rhinitis of conjunctivitis, of voedselallergieën. Bovendien had hij eerder lokale anesthesie gehad tijdens een tandheelkundige behandeling zonder ooit een reactie te hebben ervaren.

Bij zijn tandarts kreeg de jongen plaatselijke verdoving met articaïne, een verdovingsmiddel dat gecombineerd wordt met adrenaline om de werking te verlengen. Ongeveer twintig minuten na de behandeling kreeg hij last van wijdverspreide netelroos, gezwollen lippen, rode ogen met gezwollen oogleden, keelpijn en braken. Ongeveer twintig minuten na het begin van de reactie werd hij naar de spoedeisende hulp gebracht, die onder andere werd behandeld met intramusculaire toediening van adrenaline.

Deze jonge patiënt ontwikkelde een zogenaamde anafylaxie graad 2, een allergische reactie met matige aantasting van ten minste twee organen (huid, luchtwegen, spijsverteringsstelsel). De symptomen verdwenen ongeveer een half uur na het begin van de reactie.

De artsen vroegen zich vervolgens af wat deze raadselachtige anafylactische reactie had kunnen veroorzaken. Was het het gebruikte verdovingsmiddel? Om zeker te zijn, testten ze een ander product uit dezelfde familie, lidocaïne. Maar deze test veroorzaakte geen enkele reactie, wat een lidocaïne-allergie uitsloot en articaïne minder verdacht maakte.

De allergologen zetten hun onderzoek voort met een reeks huidpriktesten. Verrassing: ze vonden een positieve reactie op latex. Maar toen ze de test herhaalden op ongedesinfecteerde huid, bleek de uitslag van de priktest negatief. Dit alarmeerde hen: latex was mogelijk niet de boosdoener... maar het desinfectiemiddel dat gebruikt werd om de huid vóór de tests te reinigen: chloorhexidine, een antisepticum dat veel gebruikt wordt in de geneeskunde en tandheelkunde om nosocomiale infecties in de perioperatieve setting te voorkomen.

Terwijl het verhoor van de jonge patiënt werd hervat, kwam een ​​eerder onopgemerkt detail weer boven: vlak voor de plaatselijke verdoving van het tandvlees had de patiënt een mondspoeling gebruikt... met chloorhexidine als antisepticum! Noch de tandarts, noch het kind had dit vermeld. Geen van beiden had de mondspoeling als een medicinale behandeling beschouwd.

De artsen voerden vervolgens een chloorhexidinepriktest uit en namen bloed af om de hoeveelheid IgE-antistoffen tegen het antisepticum te bepalen. Deze keer waren de resultaten duidelijk: de patiënt was inderdaad allergisch voor chloorhexidine.

Het klopt allemaal: de chloorhexidine in het mondwater kwam in de systemische bloedsomloop terecht via de opening die tijdens de lokale anesthesie in het tandvlees was ontstaan. Het was dus het antisepticum dat tijdens de perioperatieve periode de anafylactische reactie in de tandartspraktijk veroorzaakte.

Deze klinische casus, gepubliceerd in april 2025 in het Franse tijdschrift voor Allergologie , onderstreept de noodzaak van systematisch en grondig onderzoek naar overgevoeligheid voor geneesmiddelen om een ​​zeldzame oorzaak niet over het hoofd te zien. Het is daarom belangrijk om alle geneesmiddelen waaraan de patiënt is blootgesteld, systematisch te testen.

"Chloorhexidine is een oorzaak van perioperatieve anafylaxie die niet over het hoofd mag worden gezien. De 'gemaskeerde' aanwezigheid ervan in producten die in de operatiekamer of in de tandheelkundige zorg worden gebruikt, moet zorgvuldig worden opgespoord en de betrokkenheid ervan moet systematisch worden onderzocht tijdens allergiebeoordelingen, ook wanneer de patiënt chloorhexidine zonder problemen gebruikt op een gezonde huid of slijmvliezen", concluderen Eloïse Seigle-Ferrand en haar collega's van het Femme Mère Enfant-ziekenhuis (burgerlijke hospices in Lyon).

In dit verband ontdekten de artsen dat de jongen na zijn tandheelkundige behandeling opnieuw chloorhexidine had gebruikt, dit keer door het antisepticum op de huid aan te brengen voor kleine oppervlakkige wondjes, zonder enige reactie. Het jaar vóór de anafylactische episode had hij ook een grote oppervlakkige wond op zijn dijbeen gehad, die hij enkele weken met hetzelfde product had behandeld, wederom zonder problemen.

Naar aanleiding van de diagnose van allergie voor chloorhexidine, contra-indiceren deze clinici in Lyon dit middel, evenals elk ontsmettingsmiddel dat het bevat, in geval van een beschadiging van de huid of slijmvliezen. Als alternatief stellen zij povidonjodium (type betadine) voor.

Voor meer informatie: